مکان های دیدنی‌های مسقط: تلاقی تاریخ، طبیعت و فرهنگ در پایتخت عمان

مسقط، پایتخت کشور عمان، شهری منحصربه‌فرد است که در میان کوه‌های سنگی سر به فلک کشیده‌ی رشته‌کوه حجر و سواحل زیبای خلیج عمان آرمیده است. این شهر برخلاف بسیاری از پایتخت‌های منطقه، از آسمان‌خراش‌های غول‌پیکر خبری ندارد و با معماری سنتی و ساختمان‌های سفیدرنگ کوتاه، جلوه‌ای اصیل و دل‌نشین دارد. مسقط ترکیبی دلپذیر از تاریخ کهن، فرهنگ غنی و طبیعت چشم‌نواز را در خود جای داده است. در این مقاله به معرفی مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی مسقط – از قلعه‌ها و بازارهای قدیمی گرفته تا مساجد باشکوه، موزه‌ها، مراکز فرهنگی مدرن و سواحل زیبا – می‌پردازیم.

قلعه‌های تاریخی مسقط

یکی از نمادهای تاریخی مسقط، دو قلعه‌ی باشکوه جلالی و میرانی است که بر روی صخره‌های بندرگاه قدیم مسقط مشرف به دریا ایستاده‌اند. این دژهای مستحکم در دوران تسلط پرتغالی‌ها بر عمان و حوالی سال ۱۵۸۷ میلادی ساخته شدند تا از بندر مسقط در برابر تهاجمات محافظت کنند. قلعه‌های جلالی و میرانی طی قرن‌ها نقش مهمی در دفاع از شهر ایفا کرده‌اند و امروزه به‌عنوان یادگاری ارزشمند از تاریخ پرتغالی و عمانی، هر بیننده‌ای را به تحسین وا‌می‌دارند. در میان این دو قلعه، کاخ مجلل قصرالعلم قرار دارد که اقامتگاه سلطنتی سلطان قابوس بوده و نمونه‌ای زیبا از هنر معماری اسلامی مدرن به‌شمار می‌آید. قصرالعلم با ستون‌های آبی و طلایی، نقش‌وبرجسته‌های هنرمندانه و محوطه‌ی سرسبزش، چشم‌اندازی تماشایی به خلیج عمان دارد. بازدیدکنندگان می‌توانند از محوطه‌ی بیرونی این کاخ و نمای باشکوه آن دیدن کنند و تصویری به‌یادماندنی از شکوه تاریخی مسقط به همراه ببرند.

بازار مُطْرَح (سوق مطرح)

نمایی از کوچه‌های رنگارنگ بازار مطرح مسقط.
در محله‌ی ساحلی مطرح، بازار سنتی مطرح قرار گرفته که یکی از قدیمی‌ترین بازارهای عمان و حتی جهان عرب به‌شمار می‌رود. قدمت این بازار به چندین قرن پیش می‌رسد و همچنان با سقف‌های چوبی، راهروهای باریک و معماری سنتی خود، حال‌وهوای بازارهای شرقی قدیم را حفظ کرده است. در بازار مطرح می‌توانید انواع کالاهای محلی از قبیل عود و کندر عمانی، پارچه‌ها و لباس‌های سنتی، خنجرها و نقره‌جات دست‌ساز، ادویه‌های معطر و شیرینی معروف عمانی (حلوا) را بیابید. بسیاری از فروشندگان، صنایع‌دستی و سوغاتی‌های عمان را عرضه می‌کنند و گردشگران می‌توانند ضمن خرید، با مردم محلی گفت‌وگو کرده و در شور و هیجان این بازار پرجنب‌وجوش غرق شوند. بازار مطرح با دروازه‌ی اصلی خود به سمت کورنیش (ساحل) آغاز می‌شود و شبکه‌ای پرپیچ‌وخم از دالان‌ها را شامل می‌شود که گشت‌وگذار در آن تجربه‌ای ناب از زندگی و فرهنگ بومی عمان را به همراه دارد.

مسجد جامع سلطان قابوس

مسجد جامع سلطان قابوس – ترکیبی از معماری اسلامی مدرن در قلب مسقط.
از مهم‌ترین جاذبه‌های فرهنگی و مذهبی مسقط، مسجد جامع سلطان قابوس است که شکوه معماری اسلامی را به نمایش می‌گذارد. این مسجد عظیم به دستور سلطان قابوس و طی سال‌های پایانی قرن بیستم ساخته شد و در سال ۲۰۰۱ افتتاح گردید. سبک معماری مسجد تلفیقی هنرمندانه از سنت ایرانی و عربی است و در ساخت آن از هنرمندان و معماران ایرانی نیز بهره گرفته شده است. مساحت بنای مسجد حدود ۴۱۶ هزار متر مربع است و با گنبد بزرگ و پنج مناره‌ی بلند خود، یکی از بزرگ‌ترین مساجد جهان به‌شمار می‌رود. هنگام ورود به شبستان اصلی، بازدیدکنندگان محو زیبایی‌های خیره‌کننده‌ی مسجد می‌شوند؛ فرش دست‌باف ایرانی پهن‌شده در شبستان با مساحتی نزدیک به ۵ هزار متر مربع، حدود ۱٫۷ میلیارد گره در خود دارد و وزنی بالغ بر ۲۴ تن داشته و زمانی بزرگ‌ترین فرش دست‌باف جهان بود. همچنین یک لوستر کریستالی عظیم با وزن چند تن در سالن نماز مسجد آویخته شده که در زمان خود از بزرگ‌ترین لوسترهای جهان محسوب می‌شد. دیوارها و سقف مسجد با کاشی‌کاری‌ها، مقرنس‌ها و کتیبه‌های هنری تزیین شده و آرامشی روحانی در محوطه و باغ‌های پیرامون مسجد حکمفرماست. مسجد جامع سلطان قابوس همه‌روزه (به‌جز روزهای جمعه) طی ساعات مشخصی به روی غیرمسلمانان نیز باز است و گردشگران می‌توانند ضمن رعایت پوشش مناسب، از این شاهکار معماری مدرن اسلامی دیدن کنند.

مسجد الخور (مسجد لواتیه)

در نزدیکی بازار مطرح و در بافت تاریخی شهر، مسجد قدیمی و زیبایی به نام مسجد الخور قرار دارد که به مسجد لواتیه نیز شهرت دارد. این مسجد با گنبد فیروزه‌ای رنگ و کاشی‌کاری‌های چشمگیرش، یکی از نمادهای محله‌ی مطرح است. معماری مسجد الخور ترکیبی منحصربه‌فرد از هنر معماری ایرانی، عربی و هندی را به نمایش می‌گذارد که بازتاب‌دهنده‌ی تنوع فرهنگی مسقط در دوره‌های گذشته است. مسجد الخور اگرچه به اندازه‌ی مسجد سلطان قابوس بزرگ و مجلل نیست، اما به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مساجد شهر (ساخت آن به دوران حضور جوامع بازرگان هند و ایران در عمان بازمی‌گردد) ارزش تاریخی دارد و گردشگران می‌توانند از نمای بیرونی و فضای معنوی اطراف آن لذت ببرند.

موزه‌های مسقط

مسقط به‌عنوان مرکز فرهنگی عمان، میزبان موزه‌های مهمی است که تاریخ و هنر این سرزمین را به نمایش می‌گذارند. یکی از برجسته‌ترین آن‌ها موزه ملی عمان در منطقه‌ی قدیم مسقط (نزدیک کاخ سلطنتی) است. موزه ملی عمان بزرگ‌ترین مرکز فرهنگی کشور محسوب می‌شود که با دستور سلطنتی در سال ۲۰۱۶ افتتاح شده است. این موزه‌ی مدرن در فضایی به وسعت حدود ۱۳٬۷۰۰ متر مربع، میراث ملی عمان را از دوران پیش از تاریخ (نخستین سکونت‌گاه‌های انسان در حدود دو میلیون سال پیش) تا عصر حاضر در معرض نمایش قرار داده است. در ۱۴ تالار دائمی موزه، بیش از ۵۴۰۰ شیء تاریخی و فرهنگی نگهداری می‌شود. بازدیدکنندگان می‌توانند در تالارهای متنوع آن با جنبه‌های مختلف فرهنگ عمان آشنا شوند؛ از گالری مردم و سرزمین که به قومیت‌ها و زندگی سنتی عمان می‌پردازد تا گالری تاریخ دریانوردی که نقش عمان در تجارت دریایی را روایت می‌کند و گالری شکوه اسلام که به دوران اسلامی عمان اختصاص دارد. موزه ملی همچنین دارای مرکز آموزش، سالن سینما و بخش‌های تعاملی برای کودکان است که آن را به یک مقصد آموزشی–تفریحی ایده‌آل تبدیل می‌کند.

موزه‌ی مهم دیگر مسقط، بیت‌الزبیر است. بیت‌الزبیر مجموعه‌موزه‌ای خصوصی در بافت قدیم شهر است که در چند ساختمان تاریخی برپا شده و گنجینه‌ای از آثار فرهنگ و هنر عمانی را در خود دارد. معماری سنتی ساختمان‌های مجموعه (از جمله بیت‌الباغ، بیت‌الدلالی و بیت‌الوَد) خود به‌تنهایی دیدنی است و هر یک نمایانگر سبک زندگی و خانه‌های عمان در دوره‌های گذشته هستند. در تالارها و حیاط‌های بیت‌الزبیر، اشیای ارزشمندی چون سلاح‌های سنتی (شمشیرها، خنجرهای عمانی معروف به “خانجر” و تفنگ‌های قدیمی)، لباس‌های محلی مردانه و زنانه، سکه‌ها و مدال‌های تاریخی، ظروف و لوازم قدیمی زندگی روزمره و حتی نسخه‌های خطی و کتاب‌های قدیمی به نمایش درآمده‌اند. این مجموعه همچون دریچه‌ای به گذشته‌ی عمان است و بازدیدکنندگان می‌توانند از نزدیک با سبک زندگی و هنر سنتی مردمان این دیار آشنا شوند. فضای دل‌نشین باغ‌ها و کافه‌ی سنتی داخل مجموعه، تجربه‌ی بازدید از بیت‌الزبیر را دلپذیرتر می‌کند.

تالار اپرای سلطنتی مسقط

نمای خارجی تالار اپرای سلطنتی مسقط در شب.
تالار اپرای سلطنتی مسقط (Royal Opera House Muscat) نماد شکوفایی فرهنگی عمان در دوران معاصر است. این تالار مجلل اولین خانه‌ی اپرا در منطقه‌ی خلیج فارس و شبه‌جزیره عربستان محسوب می‌شود که به ابتکار سلطان قابوس و برای ترویج هنرهای موسیقیایی در عمان ساخته شد. عملیات ساخت اپرا از سال ۲۰۰۷ آغاز گردید و سرانجام در سال ۲۰۱۱ افتتاح شد. بنای تالار اپرا با به‌کارگیری سبک معماری معاصر عمانی و المان‌های معماری اسلامی و عربی، سازه‌ای باشکوه و چشم‌نواز را پدید آورده است. ظرفیت سالن اصلی بالغ بر ۱۱۰۰ نفر است و مجهز به پیشرفته‌ترین امکانات صوتی و تصویری می‌باشد. مجموعه‌ی اپرای مسقط علاوه بر سالن تئاتر و کنسرت، دارای تالارهای چندمنظوره برای نشست‌ها و همایش‌ها، باغ‌های زیبا و فضای باز، بازارچه‌ی فرهنگی برای عرضه‌ی محصولات هنری و صنایع دستی عمان، فروشگاه‌های سوغات، رستوران‌های لوکس و کافه‌های شیک است. در این تالار رویدادهای هنری متنوعی از جمله اجراهای اپرا، کنسرت‌های موسیقی کلاسیک و عربی، نمایش‌های باله و تئاتر برگزار می‌شود و هنرمندان مشهوری از سراسر جهان در آن به روی صحنه رفته‌اند. بازدید از تالار اپرای مسقط (حتی در روزهایی که اجرایی برگزار نمی‌شود) برای علاقه‌مندان معماری و موسیقی جذاب است؛ چرا که می‌توانند از تورهای راهنمای بازدید استفاده کرده و با بخش‌های مختلف این شاهکار فرهنگی آشنا شوند.

جاذبه‌های طبیعی مسقط

علاوه بر میراث تاریخی و فرهنگی، مسقط از موهبت طبیعت زیبا نیز برخوردار است. خط ساحلی شهر در امتداد دریای عمان، سواحل تمیز و چشم‌نوازی را در بر گرفته که هم برای استراحت و تفریح خانواده‌ها مناسب‌اند و هم فضای گریز از گرمای صحرا را فراهم می‌کنند. یکی از محبوب‌ترین سواحل مسقط، ساحل قُرُم در محله‌ی مدرن قروم است که به خاطر شن‌های طلایی و امکانات گردشگری اطرافش شهرت دارد. ساحل قرم با مجموعه‌ای از رستوران‌های شیک (با غذاهای محلی و بین‌المللی)، کافه‌های درجه‌یک و امکان انجام تفریحات دریایی، مقصدی عالی برای گذراندن یک روز آرام در کنار آب به شمار می‌رود. قدم زدن زیر سایه‌ی درختان نخل در امتداد این ساحل، آفتاب‌گرفتن در صبحگاه یا تماشای غروب نارنجی‌رنگ خورشید بر فراز دریا، از جمله لذت‌هایی است که نباید در مسقط از دست داد. همچنین ساحل السیفه در نزدیکی شهر، با امکان برپایی کمپ و چادر زدن شبانه، گزینه‌ی جذابی برای عاشقان طبیعت و ستاره‌نگری شبانه است.

یکی دیگر از جلوه‌های طبیعی مسقط، کورنیش مطرح (ساحل و اسکله‌ی مطرح) است. کورنیش مطرح در امتداد بندر قدیمی و در قلب شهر قرار گرفته و مکانی ایده‌آل برای قدم‌زدن و تماشای مناظر زیبا است. از یک سو آبیِ دریای عمان پیش چشم شما گسترده شده و از سوی دیگر کوه‌های سنگی و صخره‌ای بلند، پس‌زمینه‌ی منظره را تشکیل می‌دهند. این ترکیب کوه و دریا، تصویری بدیع از زیبایی طبیعی مسقط ارائه می‌دهد. در امتداد کورنیش، بناهای تاریخی با معماری کهن (مانند خانه‌های قدیمی تجار و برج ساعت مطرح) نیز به چشم می‌خورند که یادآور هویت سنتی شهر هستند. بسیاری از گردشگران عصرها به کورنیش مطرح می‌آیند تا ضمن قدم‌زدن در هوای آزاد و دیدن قایق‌های ماهیگیری و کشتی‌های تفریحی در اسکله، از بازار ماهی و غرفه‌های خیابانی خرید کرده یا غروب خورشید را در پس قلعه‌های جلالی و میرانی تماشا کنند. کورنیش مطرح به‌عنوان یکی از زیباترین مناطق مسقط، فرصت عکاسی بی‌نظیری نیز فراهم می‌آورد و مکانی عالی برای پیک‌نیک و گذران وقت با خانواده و دوستان است.

فراموش نکنیم که کوه‌های اطراف مسقط نیز بخشی از جذابیت طبیعی این شهر هستند. شهر در میان ارتفاعات خشک و صخره‌ای رشته‌کوه حجر قرار گرفته و همین امر باعث شده مسقط قرن‌ها تقریباً تنها از طریق دریا قابل دسترسی باشد. امروزه جاده‌های کوهستانی اطراف مسقط، مسیرهایی دیدنی برای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی و کوهنوردی سبک فراهم کرده است. گردشگران می‌توانند با طی مسافت کوتاهی از شهر، خود را به چشم‌اندازهای مرتفع مشرف به مسقط برسانند و نمای پانورامایی از شهر، دریا و کوه را یکجا تماشا کنند. به‌علاوه، فاصله‌ی نسبتاً کم مسقط با مناطق کوهستانی مشهور عمان – نظیر جَبَل اَخضَر و جَبَل شَمس – این امکان را می‌دهد که در قالب سفرهای یک‌روزه یا چندروزه، طراوت مناطق مرتفع و روستاهای کوه‌پایه‌ای را نیز تجربه کنید.

مسقط، این بهشت زمردین در حاشیه‌ی کویر عربستان، شهری است که در آن تاریخ، طبیعت و فرهنگ به زیبایی درهم‌تنیده شده‌اند. از گشت‌وگذار در کوچه‌پس‌کوچه‌های بازار مطرح و استشمام بوی عود و ادویه گرفته تا تحسین غروب آفتاب بر فراز دریا در کورنیش مطرح؛ از تأمل در شکوه معنوی مسجد جامع و عظمت قلعه‌های پرتغالی گرفته تا لذت بردن از موسیقی در تالار اپرای مدرن – تمامی این تجربه‌ها تنها گوشه‌ای از جذابیت‌های مسقط را نشان می‌دهند. پایتخت عمان با مردمانی مهمان‌نواز، ساختاری تمیز و امن، و تلفیقی از سنت و مدرنیته، مقصدی منحصربه‌فرد برای هر گردشگری است که به دنبال تجربه‌ای متفاوت در خاورمیانه می‌گردد. در سفر به مسقط، شما سفری در دل تاریخ پرفرازونشیب عمان، فرهنگ غنی و طبیعت خیره‌کننده‌ی آن خواهید داشت که خاطراتش تا سال‌ها در ذهن‌تان باقی خواهد ماند.