عمان در دهه‌های اخیر مسیری از سنت به مدرنیته را پیموده است و تحولات گسترده‌ای در فرهنگ زندگی مردم آن دیده می‌شود. این کشور که تا پیش از سال ۱۹۷۰ امکانات آموزشی و زیرساختی محدودی داشت (تنها سه مدرسه در کل کشور)، با آغاز دوران حکومت سلطان قابوس شاهد «رنسانس عمان» بود. در این دوران، سرمایه‌گذاری وسیعی در آموزش، بهداشت و توسعه شهری صورت گرفت و جامعه سنتی عمان به‌تدریج به روی دستاوردهای دنیای مدرن گشوده شد. جمعیت عمان امروز حدود ۵ میلیون نفر برآورد می‌شود و بخش عمده‌ای از مردم در شهرها زندگی می‌کنند. با وجود ورود ابزارها و ارزش‌های نوین، فرهنگ عمانی همچنان ریشه در سنت‌های اسلامی و قبیله‌ای دارد. فضای اجتماعی عمان نسبت به برخی همسایگان محافظه‌کار خود منعطف‌تر و معتدل‌تر است و دولت کوشیده است توسعه را همگام با حفظ هویت فرهنگی پیش ببرد.
زندگی شهری در عمان
رشد شهرنشینی در عمان طی چند دهه اخیر چشمگیر بوده است. امروزه نزدیک به ۸۵٪ جمعیت کشور در مناطق شهری سکونت دارند. شهر مسقط به عنوان پایتخت و بزرگ‌ترین شهر عمان، مرکز اصلی فعالیت‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است. جمعیت خود شهر مسقط حدود ۸۰۰ هزار نفر است و با درنظرگرفتن حومه، بیش از یک میلیون نفر در منطقه کلان‌شهری مسقط زندگی می‌کنند. دیگر شهرهای مهم عمان شامل صلاله (مرکز استان ظفار در جنوب)، سیب، صحار، نزوی و صور هستند که هر یک به کانون‌های منطقه‌ای جمعیت تبدیل شده‌اند.
زندگی شهری در عمان آمیزه‌ای از مدرنیته و سنت را به نمایش می‌گذارد. از یک سو، شهرهای عمان دارای زیرساخت‌های نوین مانند بزرگراه‌ها، مراکز خرید مدرن، بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها هستند. از سوی دیگر، در معماری و بافت شهری تلاش شده سبک سنتی عمانی حفظ شود؛ به‌طوری‌که بسیاری از ساختمان‌های جدید از عناصر معماری اسلامی-محلی الهام گرفته‌اند و نماهایی سفیدرنگ و گنبدها و طاق‌های سنتی در آنها به‌کار رفته است. نتیجه این سیاست آن است که فضای شهرهای عمان در عین معاصر بودن، حال‌وهوایی تاریخی و اصیل نیز دارد. برای نمونه، در مسقط ساختمان‌های بلندمرتبه محدود بوده و غالب بناها ارتفاع کم و طراحی سنتی دارند تا چشم‌انداز عمومی شهر با قلعه‌های قدیمی و کوهستان‌های پس‌زمینه هماهنگ بماند.
یکی از جلوه‌های زندگی شهری عمان، بازارهای سنتی یا سوق‌ها هستند که همچنان پررونق‌اند. بازار مطرح در مسقط از قدیمی‌ترین بازارهای عمان است که تاریخچه‌ای چند صد ساله دارد. این بازار مسقف با راهروهای تنگ و معماری سنتی، محل فروش صنایع دستی، پارچه‌های رنگارنگ، عطرها، بخورها و زیورآلات سنتی عمانی است. در سال‌های اخیر شهرداری مسقط اقدام به مرمت و تجهیز این بازار کرده تا ضمن حفظ سبک قدیمی، امکانات مدرن مانند روشنایی و تهویه مناسب برای راحتی خریداران فراهم شود. حضور توریست‌های خارجی و شهروندان عمانی در این بازارها نشان‌دهنده تداوم حیات فرهنگی سنتی در دل شهرهای مدرن عمان است.
رسانه‌ها و ارتباطات در بستر مدرن
در حوزه رسانه و ارتباطات، عمان آمیزه‌ای از کنترل دولتی و گسترش فناوری‌های نوین را تجربه می‌کند. از لحاظ زیرساختی، طی دهه گذشته دولت عمان سرمایه‌گذاری بزرگی در توسعه شبکه‌های مخابراتی کرده است. اینترنت پرسرعت تقریباً به تمامی مناطق دسترسی یافته و تا اوایل ۲۰۲۴ میلادی حدود ۹۸٪ از جمعیت عمان از اینترنت استفاده می‌کرده‌اند. همچنین تعداد کاربران رسانه‌های اجتماعی رو به افزایش است و بیش از ۸۴٪ مردم در شبکه‌هایی نظیر توییتر، اینستاگرام و غیره حضور فعال دارند. ضریب نفوذ تلفن‌همراه نیز بسیار بالا است؛ در سال ۲۰۲۴ بیش از ۱۵۰٪ جمعیت (حدود ۷ میلیون خط تلفن) اشتراک موبایل فعال داشته‌اند که نشان می‌دهد بسیاری از افراد بیش از یک گوشی یا سیم‌کارت در اختیار دارند. این آمار بیانگر جامعه‌ای است که به سرعت در حال دیجیتالی‌شدن است.
از منظر رسانه‌های جمعی، عمان دارای چند روزنامه و شبکه تلویزیونی اصلی (دولتی و خصوصی) است. هرچند قانون اساسی عمان آزادی بیان و مطبوعات را تضمین کرده است، در عمل محدودیت‌های قانونی چشمگیری بر رسانه‌ها حاکم است. انتقاد صریح از سلطان و خاندان حاکم ممنوع بوده و رسانه‌ها اغلب نوعی خودسانسوری را رعایت می‌کنند. مطبوعات خصوصی نیز معمولاً برای ادامه فعالیت به حمایت‌های دولتی متکی‌اند و از خطوط قرمز سیاسی تخطی نمی‌کنند. بر اساس گزارش سازمان «گزارشگران بدون مرز»، عمان در شاخص جهانی آزادی مطبوعات سال ۲۰۲۴ در رده ۱۳۷ قرار داشته است که نسبت به سال قبل ۱۸ پله بهبود یافته اما همچنان نشان‌دهنده فضای بسته نسبی رسانه‌ای است. دولت اختیارات وسیعی برای تعطیل کردن نشریات، مسدودسازی وبسایت‌ها و پیگرد قضایی خبرنگاران در صورت تخلف از قوانین دارد و گاهی از این اختیارات استفاده کرده است. با این حال، رسانه‌های دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی عرصه جدیدی برای بیان نظرات در میان جوانان عمانی پدید آورده‌اند که البته در این فضا نیز کاربران جانب احتیاط را نگاه می‌دارند.
در مجموع، نظام ارتباطی عمان از حیث فناوری همگام با جهان مدرن پیش رفته و اکثر مردم به ابزارهای نوین ارتباطی دسترسی دارند. دولت نیز طرح‌هایی برای دولت الکترونیک و اقتصاد دیجیتال در چارچوب «چشم‌انداز عمان ۲۰۴۰» اجرا می‌کند. برای نمونه، در انتخابات شورای municipal سال ۲۰۲۲ امکان رأی‌دهی اینترنتی از طریق یک اپلیکیشن ویژه به نام «انتخب» فراهم شد که نشان از تمایل حکومت به بهره‌گیری از فناوری در مدیریت کشور دارد. بدین‌ترتیب، عمانی‌ها در زندگی روزمره خود از مزایای ارتباطات دیجیتال بهره می‌برند، هرچند فضای رسانه‌ای رسمی همچنان تابع محافظه‌کاری‌های سیاسی است.
نظام آموزشی و آموزشی عالی
یکی از پایه‌های اصلی مدرن‌شدن عمان، تحول در نظام آموزشی آن بوده است. همان‌طور که اشاره شد، عمان در سال ۱۹۷۰ تقریباً فاقد مدارس و مراکز علمی قابل‌توجه بود. با آغاز دوران جدید، دولت ساخت مدارس ابتدایی و متوسطه را در سراسر کشور به سرعت آغاز کرد و آموزش رایگان عمومی را تا پایان دوره متوسطه فراهم ساخت. نتیجه این تلاش‌ها چشمگیر بوده است؛ به طوری که طی تنها چند دهه، نرخ با سوادی از حدود ۵۵٪ در سال ۱۹۹۰ به بیش از ۹۳٪ در سال‌های اخیر رسیده است. بی‌سوادی در میان زنان عمانی که در سال ۱۹۷۰ بیش از ۸۵٪ بود، تا سال ۲۰۲۰ به حدود ۵٪ کاهش یافته است که نشانه‌ای از موفقیت برنامه سوادآموزی گسترده در کشور است.
امروز تقریباً تمام کودکان عمانی به مدرسه دسترسی دارند و آموزش ابتدایی و متوسطه را می‌گذرانند. دانشگاه سلطان قابوس (تأسیس ۱۹۸۶ در مسقط) نخستین دانشگاه ملی عمان بود که اکنون هزاران دانشجو در رشته‌های گوناگون در آن تحصیل می‌کنند. علاوه بر آن، ده‌ها کالج و دانشگاه خصوصی و دولتی دیگر نیز در سال‌های اخیر تأسیس شده یا توسعه یافته‌اند. دولت عمان برای تربیت نیروی انسانی متخصص، از اعزام دانشجو به خارج نیز دریغ نکرده است و بسیاری از جوانان عمانی با بورس‌های دولتی در کشورهای دیگر (کشورهای عربی منطقه، اروپا و آمریکا) تحصیل کرده‌اند.
تساوی جنسیتی در آموزش از نکات برجسته در عمان مدرن است. بر خلاف گذشته که دختران کمتر به مدرسه دسترسی داشتند، اکنون میزان حضور زنان در تمامی سطوح آموزش نزدیک به مردان یا حتی فراتر از آن است. طبق آمار، بیش از نیمی از دانشجویان دانشگاه‌های عمان را زنان تشکیل می‌دهند. این امر حاصل سیاست‌های تشویقی برای تحصیل دختران و تأسیس مدارس دخترانه از دهه ۱۹۷۰ به بعد است. همچنین دولت عمان با ایجاد مراکز سوادآموزی بزرگسالان، زمینه ارتقای تحصیلات زنانی را که در دهه‌های پیش از موج توسعه از آموزش رسمی محروم مانده بودند، فراهم کرد.
در کنار کمّیت، بهبود کیفیت آموزش نیز مورد توجه مقامات عمان است. در سال‌های اخیر اصلاحاتی در برنامه‌های درسی اجرا شده تا دانش‌آموختگان مهارت‌های متناسب با نیازهای بازار کار مدرن کسب کنند. تأکید بر آموزش زبان انگلیسی، علوم رایانه و مهارت‌های فنی افزایش یافته است. طبق اهداف «چشم‌انداز ۲۰۴۰»، عمان قصد دارد تا سال ۲۰۴۰ در زمره ۱۰ کشور برتر جهان از نظر شاخص‌های آموزشی قرار گیرد. بدین منظور، سرمایه‌گذاری در تربیت معلمان، نوسازی تجهیزات مدارس و گسترش آموزش عالی ادامه دارد. در کل، نظام آموزشی عمان امروز یکی از ستون‌های اصلی جامعه مدرن این کشور است که نقشی بنیادین در ارتقای فرهنگی و اقتصادی ایفا می‌کند.
نقش زنان در جامعه عمان
زنان عمانی در دوران مدرن نسبت به گذشته از آزادی‌ها و فرصت‌های بسیار بیشتری برخوردار شده‌اند. دولت عمان از اوایل دهه ۱۹۷۰ بر توانمندسازی زنان تأکید داشته و سلطان قابوس شخصاً ارتقای وضعیت زنان را جزئی از برنامه توسعه کشور قرار داده بود. عمان به عنوان نخستین کشور در میان شیخ‌نشین‌های خلیج فارس، در سال ۱۹۹۴ میلادی حق رأی و نامزدی در انتخابات را به زنان اعطا کرد. همچنین «قانون اساسی» (نظام‌نامه اساسی) مصوب ۱۹۹۶ هرگونه تبعیض جنسیتی را منع کرده است. این گام‌های قانونی، در کنار گسترش آموزش دختران، زمینه‌ساز حضور پررنگ‌تر زنان در عرصه‌های مختلف شد.
امروزه زنان عمانی حضور فعالی در آموزش عالی و بازار کار دارند. همان‌گونه که اشاره شد بیش از نیمی از دانشجویان دانشگاه‌ها را دختران تشکیل می‌دهند و نرخ باسوادی زنان جوان تقریباً به ۹۹٪ رسیده است. در اشتغال نیز مشارکت زنان رشد قابل توجهی داشته، گرچه همچنان پایین‌تر از مردان است. نرخ مشارکت اقتصادی زنان عمان در سال‌های اخیر حدود ۲۹٪ گزارش شده که در مقایسه با برخی کشورهای همسایه کمتر است، اما از متوسط جهان عرب بالاتر محسوب می‌شود. بسیاری از زنان در بخش‌های دولتی مشغول به کارند و حدود ۴۲٪ کارکنان دولت عمان را زنان تشکیل می‌دهند. حضور زنان در بخش‌های آموزش، بهداشت و خدمات اجتماعی حتی از مردان بیشتر است و آنان ستون اصلی نیروی کار در این حوزه‌ها هستند. زنان عمانی همچنین نقش چشمگیری در صنایع دستی و کسب‌وکارهای خانگی دارند و نزدیک به ۸۸٪ از صنعتگران هنرهای سنتی را بانوان تشکیل می‌دهند. در سال‌های اخیر موجی از کارآفرینی زنان نیز به راه افتاده و بر اساس برخی گزارش‌ها، اکنون تعداد زنان مالک کسب‌وکار از مردان پیشی گرفته است.
با وجود این پیشرفت‌ها، چالش‌هایی نیز فراروی زنان عمانی باقی است. از نظر سیاسی، حضور زنان در مناصب انتخابی و تصمیم‌گیری هنوز محدود است. گرچه عمان چند وزیر زن منصوب کرده (اولین زن وزیر در سال ۲۰۰۴ به عنوان وزیر آموزش عالی منصوب شد)، اما در مجلس شورا (پارلمان انتخابی) تنها ۲ زن از ۸۶ کرسی نمایندگی را در انتخابات ۲۰۱۹ کسب کردند. ساختار اجتماعی قبیله‌ای و نگرش‌های سنتی موجب می‌شود زنان برای نامزدی و کسب رأی با موانعی روبه‌رو باشند؛ بسیاری از قبایل تمایل کمتری به حمایت از نامزدی زنان دارند و فضای رقابت سیاسی عمدتاً مردانه باقی مانده است. همچنین در قوانین مدنی نیز تبعیض‌هایی مشاهده می‌شود؛ برای مثال طبق قوانین تابعیت عمان، زن عمانی نمی‌تواند به‌طور خودکار تابعیت خود را به فرزندان حاصل از ازدواج با مرد خارجی منتقل کند، در حالی که عکس آن برای مردان برقرار است. قوانین مربوط به حضانت فرزند، ارث و طلاق نیز همچنان بر پایه فقه اسلامی سنتی بوده و حقوق زنان در آنها به اندازه مردان نیست.
با این حال، روند کلی جامعه عمان به سوی مشارکت بیشتر زنان در عرصه‌های مختلف است. دولت برنامه‌هایی برای توانمندسازی زنان روستایی از طریق آموزش مهارت و اعطای وام‌های کوچک جهت راه‌اندازی کسب‌وکار اجرا کرده است. ایجاد بازارچه‌های آنلاین برای محصولات زنان و حمایت از تعاونی‌های زنان از جمله این اقدامات است. همچنین در سال‌های اخیر قوانین کار با رویکرد دوستدار خانواده اصلاح شده و مرخصی زایمان و تسهیلات کاری بهتری برای زنان شاغل در نظر گرفته شده است. مجموعه این تلاش‌ها در راستای آن است که زنان عمانی به‌عنوان نیمی از جامعه، نقشی برابرتر در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور ایفا کنند. حضور زن عمانی تحصیل‌کرده در نقش معلم، پزشک، کارمند دولت و مدیر شرکت‌ها امروز به امری عادی بدل شده و تصویر جامعه عمان را در مقایسه با گذشته دگرگون کرده است.
فناوری و تحولات دیجیتال
عمان در کنار توسعه اجتماعی، حرکت سریعی به سوی اقتصاد دانش‌بنیان و جامعه دیجیتال داشته است. دولت عمان دیجیتالی‌شدن را یکی از محورهای اصلی «چشم‌انداز عمان ۲۰۴۰» قرار داده و طرح‌های استراتژیک گوناگونی را در این حوزه پیگیری می‌کند. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، توسعه خدمات دولت الکترونیک و تشویق کسب‌وکارهای فناوری‌محور بخشی از این تلاش‌هاست. به عنوان مثال، یک «برنامه ملی اقتصاد دیجیتال» در عمان راه‌اندازی شده که هدف آن گسترش تجارت الکترونیک، خدمات مالی دیجیتال و هوشمندسازی بخش‌های گوناگون (از صنعت گرفته تا کشاورزی) است.
در زمینه ارتباطات دیجیتال، همان‌گونه که ذکر شد عمان از نظر نفوذ اینترنت و موبایل وضعیت ممتازی دارد. سرعت و کیفیت اینترنت نیز طی سال‌های اخیر بهبود یافته است؛ میانگین سرعت اتصال موبایل در اوایل ۲۰۲۴ حدود ۷۱ مگابیت بر ثانیه بوده که نسبت به سال قبل ۳۶٪ افزایش نشان می‌دهد. چنین سرعتی حتی در مقایسه با بسیاری کشورهای توسعه‌یافته رقابتی است. نسل پنجم شبکه همراه (5G) نیز در شهرهای بزرگ عمان راه‌اندازی شده و کسب‌وکارها و جوانان از آن بهره می‌برند. نتیجۀ دسترسی گسترده به اینترنت، شکل‌گیری جامعه‌ای است که زندگی روزمره‌اش با فناوری درهم آمیخته؛ از خرید آنلاین و بانکداری الکترونیک گرفته تا تاکسی اینترنتی و آموزش مجازی در دوران همه‌گیری کووید-۱۹.
تحول دیجیتال نه تنها در شهرها بلکه به روستاهای عمان نیز رسیده است. دولت پروژه‌هایی برای فراهم کردن اینترنت پرسرعت در مناطق دورافتاده اجرا کرده و آموزش کار با رایانه را در مدارس روستایی گسترش داده است. یک هدف مهم چشم‌انداز ۲۰۴۰، تقویت نوآوری و کارآفرینی دیجیتال در میان جوانان است. ایجاد مراکز رشد (انکوباتورها) و پارک‌های فناوری در مسقط و سایر شهرها باعث شده است استارت‌آپ‌های تکنولوژی در عمان پا بگیرند. جوانان عمانی در حوزه‌های متنوعی از تجارت الکترونیک تا اپلیکیشن‌های موبایل مشغول نوآوری هستند. به موازات آن، سازمان‌های دولتی نیز در حال بازمهندسی رویه‌های خود بر پایه فناوری‌های نوظهور (هوش مصنوعی، کلان‌داده و غیره) هستند تا خدمات را کارآمدتر کنند.
با این همه، چالش‌هایی نیز در مسیر دیجیتالی‌شدن عمان وجود دارد. تربیت نیروی متخصص داخلی برای نگهداری و توسعه این فناوری‌ها یک دغدغه است؛ چرا که عمان هنوز تا حدی متکی به کارشناسان خارجی در بخش فناوری است. همچنین فرهنگ استفاده ایمن و سازنده از فضای مجازی نیازمند آموزش عمومی است تا نسل‌های مختلف بتوانند از فرصت‌های دنیای دیجیتال به‌خوبی بهره بگیرند. ولی روند کلی حاکی از آن است که عمان مصمم است اقتصاد خود را از اتکا صرف به نفت خارج کرده و با تکیه بر فناوری و نوآوری، جامعه‌ای پویا و پایدار در عصر دیجیتال بسازد.
سبک زندگی روزمره در عمان
زندگی روزمره عمانی‌ها آمیزه‌ای از عادات سنتی و الگوهای مدرن است. خانواده و پیوندهای خویشاوندی نقش محوری در زندگی عمانیان دارد و اغلب فعالیت‌های روزانه در چارچوب خانواده یا قبیله معنا پیدا می‌کند. خانواده‌های عمانی معمولاً گسترده و چندنسلی هستند؛ دیده می‌شود که پدربزرگ و مادربزرگ، فرزندان و نوه‌ها همگی در نزدیکی هم زندگی می‌کنند و روابط خانوادگی بسیار نزدیک است. احترام به بزرگ‌ترها و مشورت با آنها در امور مهم زندگی، یک ارزش فرهنگی برجسته است که از سنت‌های قبیله‌ای ریشه گرفته و در زندگی امروز نیز جریان دارد. البته با گسترش شهرنشینی و اشتغال، ساختار خانواده تا حدی کوچک‌تر و هسته‌ای‌تر شده است، اما ارتباطات خانوادگی همچنان قوی است و دید و بازدیدهای منظم میان فامیل مرسوم است.
روز کاری در عمان معمولاً صبح زود آغاز می‌شود. ادارات دولتی و بسیاری شرکت‌ها از حدود ۷ یا ۸ صبح کار خود را شروع کرده و حوالی ۲ بعدازظهر تعطیل می‌شوند. مدارس نیز شیفت صبح دارند. پس از ظهر، مردم برای صرف ناهار و استراحت به خانه بازمی‌گردند. ناهار وعده غذایی اصلی در فرهنگ عمانی است که اغلب به صورت جمعی در خانواده صرف می‌شود. غذای سنتی عمان شامل برنج به همراه خوراک گوشت (معمولاً گوشت بره یا مرغ) یا ماهی و انواع ادویه‌جات است. خرما و قهوه عمانی (قهwa) جزء جدانشدنی پذیرایی و میهمان‌نوازی عمانیان است؛ رسم بر آن است که بعد از غذا یا هنگام پذیرایی از مهمان، قهوه معطر عربی همراه خرمای شیرین سرو شود. همچنین سوزاندن کندر عمانی پس از غذا یا در مراسم‌ها برای خوشبو کردن فضا یک سنت کهن است که هنوز رواج دارد.
عصرها و شب‌ها زمان فراغت و دیدارهای اجتماعی است. بسیاری از عمانیان عصرگاه به دیدن اقوام و دوستان می‌روند یا در مجلس‌های خانوادگی شرکت می‌کنند. مردان معمولاً در مجلس (نشست) جداگانه گرد هم می‌نشینند و درباره امور روز گفت‌وگو می‌کنند و چای و قهوه می‌نوشند، در حالی که زنان در جمع‌های زنانه خود معاشرت می‌کنند. این تفکیک جنسیتی در تعاملات اجتماعی همچنان در عمان رایج است و ریشه در آداب اسلامی و سنتی دارد. البته در محیط‌های کاری یا دانشگاه‌ها مردان و زنان به صورت مختلط حضور دارند، اما در مهمانی‌ها و مجالس خصوصی غالباً جداسازی رعایت می‌شود. جوانان در شهرهای بزرگ امروزه در مکان‌های عمومی نظیر مراکز خرید، کافه‌ها یا پارک‌ها با یکدیگر معاشرت می‌کنند، اما عموماً ادب و متانت سنتی را در رفتار نگه می‌دارند.
تفریحات عمانی‌ها ترکیبی از سنت و مدرنیته است. گردش در طبیعت و محیط خارج از شهر یک فعالیت محبوب به‌ویژه در ماه‌های خنک‌تر سال است. خانواده‌ها در تعطیلات آخر هفته برای پیک‌نیک به مناطق کوهستانی، سواحل یا وادی‌ها (رودخانه‌های فصلی و دره‌های سرسبز) می‌روند. کویرگردی و کمپ زدن در شنزارهای وسیع (مانند صحرای وهیبه) نیز بین عمانیان و گردشگران پرطرفدار است. در شهرها، مراکز خرید مدرن، سینماها و کافه‌های شیک در سال‌های اخیر رونق گرفته و نسل جوان اوقات فراغت خود را در این فضاهای مدرن می‌گذراند. با این حال، همچنان بسیاری از سرگرمی‌های سنتی مانند اسب‌دوانی بادیه‌ای، شترسواری یا شرکت در جشنواره‌های قومی (مثلاً جشنواره سالانه سوق التراث برای نمایش فرهنگ بومی) در زندگی عمانی‌ها جایگاه دارد.
عمان کشوری مسلمان است و شعائر مذهبی بخش طبیعی زندگی روزمره محسوب می‌شود. اذان روزانه از مساجد شنیده می‌شود و بسیاری از مردم برای نماز به مسجد محل می‌روند. در ماه رمضان، زندگی روزمره شکل متفاوتی می‌یابد؛ ساعات کار ادارات کاهش می‌یابد و پس از افطار جنب‌وجوش بیشتری در خیابان‌ها و بازارها دیده می‌شود. عید فطر و عید قربان از بزرگ‌ترین اعیاد سال هستند که با دید‌وبازدید، ضیافت‌های خانوادگی و پوشیدن لباس‌های نو جشن گرفته می‌شوند. همچنین عمان روز ملی خود (۱۸ نوامبر) را که یادآور پایان استعمار پرتغال در قرن هفدهم است با رژه‌ها و آذین‌بندی شهرها جشن می‌گیرد. مجموع این آیین‌ها و مراسم نشان می‌دهد که علی‌رغم دگرگونی‌های مدرن، ضرب‌آهنگ زندگی عمانی همچنان با سنت‌های دینی و فرهنگی تنظیم می‌شود.
پوشش و تعاملات اجتماعی در عصر مدرن
یکی از نمودهای آشکار پیوند سنت و مدرنیته در عمان، پوشش مردم است. عمانی‌ها به پوشاک ملی و سنتی خود افتخار می‌کنند و در زندگی روزمره نیز آن را حفظ کرده‌اند. مردان عمانی عموماً لباس بلند و یک‌دست سنتی به نام دشداشه (یا ثوب) می‌پوشند که معمولاً سفیدرنگ و از پارچه نخی است. بر سر، مردان عمانی اغلب یک کلاه سنتی گلدوزی‌شده به نام کُمه یا یک عمامه سبک پشمی یا کتانی به نام مُصَر (مزر) می‌بندند. از نشانه‌های خاص هویت عمانی، خنجر سنتی منحنی‌شکلی به نام خنجر عمانی است که بسیاری از مردان در مراسم رسمی یا اعیاد آن را به کمربند خود می‌آویزند. خنجر عمانی که اغلب با نقره و طرح‌های زیبا تزئین می‌شود، نمادی ملی است و حتی در پرچم عمان نیز تصویر آن دیده می‌شود.
زنان عمانی به پوشش اسلامی پایبند هستند و در محیط‌های عمومی لباس‌هایی می‌پوشند که بدن را به‌طور کامل می‌پوشاند. در نقاط مختلف عمان ممکن است سبک پوشش زنان اندکی متفاوت باشد، اما به طور کلی پوشاک سنتی زنان عمان شامل یک پیراهن بلند رنگارنگ به نام ثوب است که روی شلوار گشاد (معروف به سروال) پوشیده می‌شود. روی سر نیز روسری بلندی می‌اندازند که در گویش محلی لحاف گفته می‌شود و همان حجاب اسلامی است. برخلاف برخی کشورهای منطقه که زنان عمدتاً به رنگ مشکی لباس می‌پوشند، لباس‌های محلی زنان عمان در مراسم‌ها بسیار پرنقش‌ونگار و رنگارنگ است و با پولک‌دوزی و هنرهای سوزن‌دوزی تزئین می‌شود. هر منطقه عمان طرح‌ها و رنگ‌های خاص خود را دارد؛ برای مثال زنان استان ظفار در جنوب ممکن است از روسری‌های بلند با نقش و نگار سنتی استفاده کنند در حالی که در مناطق شمالی‌تر طرح‌ها متفاوت است. البته در سال‌های اخیر بسیاری از زنان عمانی در شهرها روی لباس‌های سنتی خود یک عبایه (پوشش مشکی عربی) می‌پوشند که ساده‌تر است، اما در زیر آن همچنان پوشش رنگی سنتی به تن دارند.
از منظر تعاملات اجتماعی، عمان کشوری با فرهنگ محافظه‌کار اما پذیرا توصیف می‌شود. حجاب و پوشش اسلامی بخشی از عرف جامعه است و انتظار می‌رود گردشگران خارجی نیز در اماکن عمومی پوششی modest (مناسب) داشته باشند. تعارف و ادب در رفتار اجتماعی بسیار مهم است؛ عمانی‌ها به خوش‌برخوردی و مهمان‌نوازی شهره‌اند و با غریبه‌ها با احترام و لبخند برخورد می‌کنند. هنگام سلام و احوال‌پرسی، مردان عمانی معمولاً با یکدیگر دست می‌دهند و گاه بینی‌های خود را به هم می‌سایند که یک رسم قبیله‌ای قدیمی است. زنان با یکدیگر به گرمی سلام می‌کنند و گاهی گونه‌های هم را می‌بوسند. اما در اغلب موارد مردان و زنان نامحرم مستقیماً تماس بدنی (مانند دست دادن) برقرار نمی‌کنند مگر آنکه شناخت قبلی یا ضرورت رسمی باشد. این امر ریشه در ملاحظات مذهبی دارد و مردم به آن عادت کرده‌اند.
تفکیک جنسیتی همان‌طور که گفته شد در بسیاری از گردهمایی‌های خصوصی رعایت می‌شود، ولی در اماکن عمومی شهرهای بزرگ مانند رستوران‌ها، پارک‌ها یا رویدادهای ملی، خانواده‌ها و زنان و مردان در کنار هم حضور دارند. دولت عمان نیز طی سالیان کوشیده فضایی امن و محترمانه برای مشارکت زنان در اجتماع فراهم کند. برای نمونه، حضور زنان در جشن‌های ملی یا برنامه‌های فرهنگی به شکل کاملاً متداول پذیرفته شده و اختلاط در این گونه محیط‌ها مشکلی ایجاد نمی‌کند. با این حال، جامعه عمانی کماکان در مقایسه با جوامع غربی محتاط و سنت‌گرا در روابط اجتماعی است. ارزش‌هایی چون حیا، احترام به بزرگ‌تر، آبروداری خانوادگی و پایبندی به اعتقادات دینی به قوت خود باقیست و رفتار روزمره مردم را شکل می‌دهد.
در مجموع، فرهنگ تعاملات اجتماعی در عمان مدرن جلوه‌ای از تداوم سنت‌های کهن در ظرف زندگی نوین است. مردم عمان موفق شده‌اند بدون کنار گذاشتن هویت فرهنگی خود، با دنیای در حال تغییر همراه شوند. تصویر زن و مرد عمانی که در خیابان‌های مدرن مسقط با لباس‌های ملی حرکت می‌کنند، یا جوانانی که آخر هفته را هم به گذراندن در مراکز خرید و هم به دیدار از اقوام می‌پردازند، نشان‌دهنده این ترکیب موزون سنت و مدرنیته در جامعه امروز عمان است.فرهنگ زندگی مدرن در عمان حاصل دهه‌ها تلاش برای تلفیق پیشرفت‌های نوین با اصالت‌های بومی است. عمان که زمانی جامعه‌ای منزوی و ایستا بود، اکنون کشوری پویا با شهرهایی مدرن، شهروندانی تحصیل‌کرده و زیرساخت‌های پیشرفته محسوب می‌شود. زندگی شهری در عمان توسعه یافته ولی رنگ‌وبوی فرهنگ سنتی را حفظ کرده است. رسانه‌ها و ارتباطات دیجیتال به خانه‌های عمانیان راه یافته و نسل جوان را به جهان متصل کرده، هرچند ارزش‌های محافظه‌کارانه بر فضای عمومی سایه افکنده است. آموزش فراگیر کشور را از بی‌سوادی تاریخی به آستانه جامعه دانش‌بنیان رسانده و زنان عمانی به عنوان نیمی از جمعیت، حضوری به مراتب فعال‌تر در ساختار اجتماعی-اقتصادی دارند. فناوری‌های نو فرصت‌های تازه‌ای در اقتصاد و زندگی روزمره پدید آورده و عمان با چشم‌انداز ۲۰۴۰ در مسیر تنوع‌بخشی اقتصادی و توسعه پایدار گام برمی‌دارد. در عین حال، عمانیان با پایبندی به سنت‌ها و آداب و رسوم خویش، از پوشش ملی گرفته تا مهمان‌نوازی و برگزاری اعیاد مذهبی، هویت فرهنگی خود را پاس داشته‌اند. ترکیب این عناصر باعث شده است که عمان امروز برای ناظران بیرونی تصویری منحصربه‌فرد ارائه دهد: جامعه‌ای که مدرن‌شدن را تجربه کرده، بی‌آنکه ریشه‌های خود را از یاد ببرد. این تجربه عمان می‌تواند الگویی الهام‌بخش از تعادل بین سنت و مدرنیته در جهان معاصر باشد.